Leon Wyczółkowski, PORTRET MARTY NAZIEMSKIEJ

60,5 x 51,0cm - akwarela, ołówek, papier akwarela, lawowanie, ołówek, papier, 60,5 x 51 cm

sygn dwukrotnie. l.g.: LWyczół

 

Pochodzenie: Wedle przekazu rodziny portretowanej, Marta Naziemska-Rawczyńska (1894-1983), profesor krakowskiego Instytutu Muzycznego, była znajomą Leona Wyczółkowskiego. Po jej śmierci obraz przeszedł w posiadanie rodziny wraz z kilkoma obrazami Teodora Grotta (poz. 14, 42, 43 katalogu).

 

Leon Wyczółkowski zdobył sobie ogromną popularność jako portrecista, o czym pisze Roman Konik: Popularność Wyczółkowskiego jako portrecisty była niejednokrotnie zmorą malarza. Były w jego życiu takie momenty, kiedy musiał odmawiać malowania portretów, bo gdyby przyjmował wszystkie zlecenia, nie malowałby nic innego, jak tylko i wyłącznie portrety (R. Konik, Leon Wyczółkowski. Portret malarza, wyd. Take Care, Bydgoszcz 2019, s. 187). Wyczółkowski malował wiele portretów. Mimo, że stanowiły źródło dochodu, nie wszystkich zleceń się podejmował; były to bowiem dzieła bardzo czasochłonne, gdyż do każdego z nich artysta starał się podchodzić indywidualnie. Aby trafnie uchwycić psychologię modela, poświęcał wiele czasu na wcześniejszy kontakt, chcąc poznać osobowość portretowanego, zaobserwować jego gestykulację, mimikę. Z dzieł powstałych w pośpiechu, bez odpowiedniego przygotowania, a zatem bez pogłębienia psychologii modela, nie był zadowolony, co więcej, stanowiły one jego wyrzut sumienia.

Zupełnie inaczej artysta podchodził do portretów przyjaciół i znajomych, osób bliskich, które znał. Nierzadko sam też proponował osobie, która go zainspirowała, namalowanie jego podobizny: Twarz znajomego czy przyjaciela w portrecie stawała się wtedy nie tylko wizerunkiem, który miał być rozpoznany, ale w postaci zawierał się odrębny świat, ze wspólnymi wspomnieniami, historiami, żartami i przeżytymi troskami. Być może dlatego najlepsze portrety spod pędzla bądź ołówka artysty są portretami osób, które artysta dobrze znał (R. Konik, dz. cyt., s. 190).

Malując pannę Martę Naziemską artysta posłużył się zabiegiem, który z powodzeniem stosował również w innych kobiecych wizerunkach; zarówno kolorystyka, jak i sumarycznie potraktowana efemeryczna sylwetka kobiety skupia wzrok na jej twarzy. Ciemna plama włosów ostro kontrastuje z porcelanową bielą karnacji oraz błękitnymi oczami o melancholijnym spojrzeniu. Konwencja przedstawienia została tu dostosowana do charakteru modelki, którą widzimy jako kobietę delikatną, wrażliwą. Zawężając gamę kolorystyczną i ograniczając środki wyrazu, artysta uzyskał znakomitą równowagę między szkicowością a realistycznym przedstawieniem modelki, oddając zarazem jej wewnętrzną energię i emocjonalność.

 

Leon Wyczółkowski (Huta Miastkowska k. Siedlec 1852 - Warszawa 1936) - malarz, grafik i pedagog, był jednym z najwybitniejszych artystów polskich tworzących na przełomie XIX i XX w. Studia artystyczne rozpoczął w warszawskiej Klasie Rysunkowej pod kierunkiem Wojciecha Gersona i Aleksandra Kamińskiego (1869-1873), następnie kontynuował je w monachijskiej Akademii Sztuk Pięknych u Aleksandra Wagnera (1875-1877), w Krakowie u Jana Matejki (1877/78) i podczas dwukrotnych wyjazdów do Paryża (1878 i 1889). Po studiach zamieszkał we Lwowie, później przeniósł się do Warszawy. Lata 1883-1893 spędził podróżując po Ukrainie i Podolu. W 1895 przeniósł się do Krakowa powołany na wykładowcę tamtejszej Szkoły Sztuk Pięknych. W latach następnych wiele podróżował – do Włoch, Francji, Hiszpanii, Holandii, Anglii. Należał do grona członków-założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka”. Wiele wystawiał tak w kraju, jak i za granicą. Lata 1929-1936 spędził w Poznaniu i Gościeradzu, dojeżdżając do Warszawy, gdzie (od 1934) prowadził katedrę grafiki w Akademii Sztuk Pięknych. Malował krajobrazy, portrety, sceny rodzajowe, martwe natury i kwiaty. Chętnie posługiwał się techniką pastelu i akwareli, był wybitnym grafikiem, zajmował się też rzeźbą.