Stanisław WYSPIAŃSKI (1869-1907), Portret Beaty Matejkówny

olej, płótno dublowane, 57 x 44 cm;
sygn. p. d.: SW (monogram wiązany)

Oferowany obraz - rzadkość na polskim rynku antykwarycznym, był badany przez p. Martę Romanowską wybitną znawczynię twórczości Stanisława Wyspiańskiego, autorkę jego monografii. W jej ekspertyzie do obrazu, datowanej w dn. 20 marca 1995, m.in. czytamy o oferowanej pracy:
„Obraz malowany jest […] w konwencji jeszcze XIX wiecznej, romantycznej […].Technika malowania i kompozycja obrazu oraz sygnatura autora wskazują, że zarówno autor obrazu jak i modelka byli bardzo młodzi. W świetle poczynionych przeze mnie badań obraz ten mógł powstać pomiędzy 1882 a 1885 rokiem, z uściśleniem daty
1885. […] Istnieje duże podobieństwo portretowanej do jej wizerunku malowanego przez ojca w 1882 r. - Beata Matejkówna [później Kirchmajerowa] z kanarkiem. Sądząc po pracach Wyspiańskiego z ok. 1880-1882 nie był on jeszcze w stanie sprostać takiemu zamierzeniu. Co innego w 1884 r. Wówczas jako gimnazjalista w klasie
przedmaturalnej zapisał się jednocześnie do Szkoły Sztuk Pięknych jako uczeń nadzwyczajny na Oddziale I rysunków […]. Dyrektorem Szkoły był wówczas Jan Matejko.
[…] Rysunki Wyspiańskiego datowane na 1884 r. - Bolesław Szczodry w Niepołomicach i Król Olch wyraźnie noszą silne cechy stylu matejkowskiego. Dodatkowo rysunek Bolesław Szczodry … ma sygnaturę wiązaną pokrewną tej na omawianym portrecie: W wpisane w S. Tak rysowaną sygnaturę stosuje Wyspiański od 1879 […] później
kilkakrotnie sygnatura ta, nim stanie się powszechnie znanym wariantem monogramu wiązanego artysty SW - umieszczanego na sztalugowych pastelach do końca jego życia, mieści się w granicach wariantu tejże właśnie znanej z portretu Beaty z ok. 1885 r. […].
Córka Jana Matejki - Beata była rówieśnicą Stanisława Wyspiańskiego. Wyspiański był zadomowiony u Matejków z tej racji, że Mistrz darzył przyjaźnią zarówno jego ojca Franciszka jak i wuja Kazimierza Stankiewicza. Ciotka Stanisława Wyspiańskiego - Joanna z Rogowskich-Stankiewiczowa jedyna jego opiekunka od (jego) 12 roku życia, była
nauczycielką córek Matejki w Krzesławicach. […] Do końca swego życia Matejko utrzymywał ożywione stosunki towarzyskie ze Stankiewiczami.[…].
Dokumentacja relacji przed 1889 rokiem zawarta jest w młodzieńczych szkicownikach artysty od 1878 r. […] W jej świetle z całą pewnością mogła zaistnieć sytuacja, w której doszło do namalowania omawianego portretu. I byłby to najwcześniejszy olejny i skończony znany obraz Stanisława Wyspiańskiego. Należałoby więc uznać go za
swego rodzaju rewelację, nie był on bowiem znany ani publikowany.”