ŻYWIEC, WIEDEŃ. Księga gości arcyksięcia Karola Stefana Habsburga (1860-1933

ŻYWIEC, WIEDEŃ. Księga gości arcyksięcia Karola Stefana Habsburga (1860-1933) z żywieckiej gałęzi dynastii, kandydata państw Trójprzymierza na króla polskiego; w księdze znajduje się ok. 1500 wpisów z lat 1910-1921; wpisy składane były w Żywcu, Wiedniu (pałac przy ul. Hauptstrasse 61) oraz na wyspie Lussin Grande na Adriatyku, gdzie Karol Stefan posiadał willę; łącznie 174 str. (w tym 170 zapisanych), st. bdb., oprawa twarda, półskórek, z lekkimi przetarciami, grzbiet ozdobiony tłoczeniami, brzegi kart barwione, ozdobne wyklejki; format 4o; niezwykle interesujący i unikatowy dokument do dziejów Polski oraz rodziny Habsburgów z Żywca;

W 1907 r. Karol Stefan ogłosił polskość swojej rodziny. Zebrał za to liczne pochwały od Polaków, wśród których cieszył się dużą sympatią. Po złożeniu dymisji z funkcji admirała floty austro-węgierskiej często przebywał w Żywcu. Posiadał tam ogromny majątek ziemski wraz ze słynnym browarem i dwoma zamkami. Utrzymywał rozległe i bliskie stosunki z polską arystokracją, czego dowodem jest małżeństwo jego córki Renaty z Franciszkiem ks. Radziwiłłem, czy córki Mechtyldy z Olgierdem ks. Czartoryskim.

Wpisy z księgi pokazują, z jak wieloma ludźmi z ówczesnej polskiej elity Karol Stefan utrzymywał ożywione relacje. Do takich należał Jerzy hr. Mycielski (1856-1928), historyk sztuki, który pomagał wyposażyć w malarstwo rozbudowany zamek w Żywcu. Gościł także innych przedstawicieli tego rodu – Edwarda i Stanisława. Często bywali również Ignacy Halka-Ledóchowski (1871-1945), późniejszy generał WP oraz jego brat Włodzimierz (1866-1942), generał zakonu jezuitów. Najczęściej z Polaków pojawiał się gen. Tadeusz Rozwadowski (1866-1926) słynny z wojny polsko-bolszewickiej. Są kilkukrotne wpisy Adama hr. Tarnowskiego seniora (1866-1940) i Zdzisława hr. Tarnowskiego (1862-1937), właściciela Dzikowa; Andrzeja Zamoyskiego (1852-1927) z nieordynackiej linii właściciela dóbr na Spiszu i Podzamcza koło Garwolina, który czasami bywał ze swoim szwagrem Talleyrand-Périgord; z hrabiów Szembeków Józefa (1859-1929), właściciela Porecka i Słupowa z synami Adamem i Aleksandrem; Alfreda Hake (1878-1945) z synami ze spolonizowanej rodziny Ślązaków opolskich; Karola Lanckorońskiego (1873-1933), znanego kolekcjonera. Z Radziwiłłów Stanisława (1880-1920) z berlińskiej linii, ordynata na Dawidgródku, Dominika z linii balickiej oraz Jana Oppersdorff-Radziwiłła z Głogówka (1866-1948). Bywali też Dzieduszyccy: August (1844-1922) i Wojciech. Są wpisy Ignacego Potockiego (1889-1961) z linii łańcuckiej, późniejszego ambasadora; Adama Jędrzejowicza (1847-1924), byłego ministra ds. Galicji; Jana Jędrzejowicza (1879-1944); Romana Małachowicza (1881-1959), późniejszego attaché w Kopenhadze; Dawida Abrahamowicza (1839-1926), Ormianina ze Lwowa z tzw. ugrupowania Podolaków; Franciszka Horodyskiego (1871-1935), którego urzekający obraz wisi w Żywcu; Tadeusza Fedorowicza (1849-1919), Zdzisława Morawskiego (1859-1928), polskiego prawnika; Władysława Długosza, ministra dla Galicji; Edwarda Likowskiego (1836-1915), arcybiskupa gnieźnieńskiego; Kazimierza Pochwalskiego (1855-1940), który malował dla zamku w Żywcu; Leona Bilińskiego (1846-1923), rektora uniwersytetu lwowskiego i polityka galicyjskiego; Józefa Teodorowicza (1864-1938), arcybiskupa lwowskiego obrządku ormiańskiego; Wacława Zaleskiego i Juliusza Twardowskiego, ministrów ds. Galicji przy rządzie cesarskim we Wiedniu; Kazimierza Osiecimskiego-Hutten-Czapskiego; Artura Przyborskiego (1860-1948), feldmarszałka austriackiego polskiego pochodzenia. To tylko wybór, bowiem są tu jeszcze wpisy wielu innych ważnych Polaków.

Ale chyba najistotniejsze z punktu widzenia historii Polski są wpisy z początków 1918 r. Kandydatura Karola Stefana na króla Polski była wśród Polaków bardzo popularna. Na tronie Polski widziała go również Rada Regencyjna. Inicjatywę podjął Wilhelm II proponując Karola Stefana na króla Polski Januszowi ks. Radziwiłłowi. 10 I 1918 r. Kurier Lubelski donosił: Członkowie Polskiej Rady Regencyjnej przybyli w południe do Wiednia. Na dworcu północno-zachodnim ozdobionym chorągwiami i emblematami o polskich barwach narodowych oczekiwał ich w zastępstwie cesarza arc. Rainer, oraz przydzieleni do służby honorowej poseł hr. Szechenyi i rotmistrz Bzowski Janota. Arc. Rainer powitał jak najserdeczniej Regentów oraz prezydenta ministrów Kucharzewskiego w imieniu cesarza. Po przedstawieniu panów ze świty i służby honorowej udał się orszak szeregiem cesarskich powozów osobistych i dworskich do zamku cesarskiego (Hofburg), gdzie przyjął Dostojnych Gości wraz ze świtą główny mistrz ceremonii hr. Chołoniewski, odprowadził ich do przeznaczonych dla nich pokoi. Na dziedzińcu Zamku cesarskiego zgromadziła się licznie publiczność witając żywo polskich Regentów.

Kurier Lubelski nie napisał, że rozmowy toczyły się także z Karolem Stefanem. Odnośny wpis w księdze gości mówi, że przyjmował całą delegację Rady Regencyjnej, a więc Jana Kucharzewskiego (1876-1952), który od XI 1917 do II 1918 r. pełnił urząd prezydenta ministrów Królestwa Polskiego i w tej roli odwiedził Karola Stefana. Razem z nim byli: ks. prałat Zygmunt Chełmicki (1851-1922), sekretarz Rady Regencyjnej; Olgierd Górka (1887-1955), pracownik Biura Komisji Wojskowej Tymczasowej Rady Stanu od 27 lipca 1917 roku; Janusz Franciszek Radziwiłł (1880-1967), w 1918 roku dyrektor Departamentu Stanu w rządzie Jana Kantego Steczkowskiego przy Radzie Regencyjnej; A. Okołowicz, radca ministerialny w Komisji Reformy Agrarnej; Jerzy Tarnowski (1882-1934); Michał Rostworowski (1864-1940); kpt. Drewnowski, adiutant Rady Regencyjnej. Stronę Stefana Karola reprezentował m.in. Władysław Roman Bzowski (1885-1945), wykładowca w Technicznej Akademii Wojskowej Mödling pod Wiedniem, ożeniony z córką Wojciecha Kossaka.

Wpisy składali oczywiście również liczni przedstawiciele arystokracji austro-węgierskiej i europejskiej: Freiherren und Ritter von Pálffy, Esterhazy, Nostitz, Windisch-Graetz, Liechtenstein, Pallavicini, Thun, Uxkan, Auersperg, Pappenheim, Hohenzollern, Stolberg, Salm, Wurmbrand, Hoyos, Hohenlohe, Lobkowitz, Hatzfeldt, Schönaich, Jedina-Palombini (to potomkowie J.H. Dąbrowskiego) oraz setki innych bardzo ważnych osobistości tego czasu, w tym generałowie, ministrowie, admirałowie czy późniejszy regent Węgier, Miklós Horthy. Widzimy także ambasadorów i dyplomatów z Turcji, Iranu, Japonii, Chin, Meksyku, Argentyny, Rumunii, Portugalii, Hiszpanii, a do pewnego czasu i z USA, Wlk. Brytanii, Francji, Włoch i Rosji.

Wpisy składali oczywiście również liczni przedstawiciele arystokracji austro-węgierskiej i europejskiej: Freiherren und Ritter von Pálffy, Esterhazy, Nostitz, Windisch-Graetz, Liechtenstein, Pallavicini, Thun, Uxkan, Auersperg, Pappenheim, Hohenzollern, Stolberg, Salm, Wurmbrand, Hoyos, Hohenlohe, Lobkowitz, Hatzfeldt, Schönaich, Jedina-Palombini (to potomkowie J.H. Dąbrowskiego) oraz setki innych bardzo ważnych osobistości tego czasu, w tym generałowie, ministrowie, admirałowie czy późniejszy regent Węgier, Miklós Horthy. Widzimy także ambasadorów i dyplomatów z Turcji, Iranu, Japonii, Chin, Meksyku, Argentyny, Rumunii, Portugalii, Hiszpanii, a do pewnego czasu i z USA, Wlk. Brytanii, Francji, Włoch i Rosji.

Księga została zamknięta w 1918 r. Pożegnalny wpis złożył 12 VII 1921 r. Peter Woch de Araryos Marot, jak sam o sobie napisał Kammer Diener KuK Hochzeit, czyli kamerdyner Karola Stefana. Na przedniej wyklejce został zamieszczony miniaturowy portret syna Karola Olbrachta Habsburga (1888-1951) jeszcze w mundurze oficera austriackiego i odręczny wpis Erzherzog Carl Albrecht.

Księga została zamknięta w 1918 r. Pożegnalny wpis złożył 12 VII 1921 r. Peter Woch de Araryos Marot, jak sam o sobie napisał Kammer Diener KuK Hochzeit, czyli kamerdyner Karola Stefana. Na przedniej wyklejce został zamieszczony miniaturowy portret syna Karola Olbrachta Habsburga (1888-1951) jeszcze w mundurze oficera austriackiego i odręczny wpis Erzherzog Carl Albrecht.