[Stanisław August Poniatowski] - Konstytucja 3 maja - Miasta Nasze Królewskie, Kommissya Policyi - Ustawy Sejmu Czteroletniego z Roku 1791

Konstytucja (od łac. constituo „urządzać, ustanawiać, regulować”) – akt prawny, określany także jako ustawa zasadnicza, który zazwyczaj ma najwyższą moc prawną w systemie źródeł prawa w państwie. Uchwalona przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Została zaprojektowana w celu zlikwidowania obecnych od dawna wad opartego na wolnej elekcji i demokracji szlacheckiej systemu politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Prezentowany druk obejmuje : pierwsze wydanie Ustaw wchodzących w całości w skład Konstytucji Rzeczypospolitej Obojga Narodów z dnia 3 maja 1791 roku.

Wydano w Warszawie w Drukarni Uprzywileiowaney M. Grölla, Księgarza Nadwornego J.K.Mci, Roku Pańskiego 1791

1. Prawo o miastach - Miasta Nasze Królewskie wolne w Państwach Rzeczypospolitej - prawo uchwalone dnia 18 kwietnia roku 1791. s.24

    "Ustawa przede wszystkim dawała mieszczanom posesjonatom - czyli takim, którzy posiadali w mieście nieruchomości (na przykład kamienicę, sklep, warsztat, manufakturę) – wolność osobistą. Od tego momentu obejmowała ich zasada "neminem captivabimus nisi iure victum" ("nikogo nie uwięzimy bez wyroku sądowego"), która przysługiwała tylko szlachcie od XV wieku.

Najważniejszym postanowieniem ustawy było jednak powołanie przedstawicielstwa mieszczańskiego – w liczbie 24 plenipotentów – które miało zasiąść w izbie poselskiej i podczas obrad sejmu mieć prawo do głosu w sprawach dotyczących miast. Przed mieszczanami otwarta została także ścieżka pozwalająca przeniknąć im do stanu szlacheckiego. Mieszkańcy miejskich ośrodków uzyskali również prawo do nietykalności majątkowej, dostęp do piastowania urzędów cywilnych oraz akces do godności kościelnych i stopni oficerskich.

    Ustawa regulowała też kwestie dotyczące szlachty. Została zniesiona reguła, według której przedstawiciele tej najważniejszej warstwy społecznej nie mogli np. zajmować się pracami uznawanymi za miejskie – handlem czy rzemiosłem.  Wcześniej Szlachcic, który naruszyłby tę zasadę, tracił tytuł, a co za tym idzie również swoje przywileje. 

Utrzymywano wówczas, że kupiectwo jest zajęciem niemoralnym, ponieważ w dużej mierze opiera się na oszustwie. Dlatego też szlachcicowi nie wypadało zajmować się handlem. Na mocy prawa o miastach  te absurdalne przepisy zostały zniesione. Dzięki temu szlachta, szczególnie ta zubożała, mogła szukać pracy w ośrodkach miejskich. Nobilitowany mieszczanin natomiast nie był już zmuszony do mieszkania na wsi."

2. Urządzenie Wewnętrzne Miast Wolnych Rzeczypospolitej w Koronie i Wielkim Xięstwie Litewskim - Prawo uchwalone Dnia 24 Czerwca Roku 1791. s.38

Wprowadzono zgromadzenia ludowe, skupiające po ok. 500 obywateli. Obszar, który taka liczba mieszczan zamieszkiwała tworzył cyrkuł. [okręg obwód administracyjny]. Przedstawiono ogólne prawidła względem Urzędów Miejskich, wyboru Radnych - ich wieku, profesji i spowinowacenia " Niemogą bydź obrani do fkładu isdnego Urzędu : 1 Ojciec i fyn . 2. Teść i zięć 3. Dway bracia rodzeni." Zaprezentowano skład i sposób działania sądów miejskich i apelacyjnych w Miastach Wydziałowych [Wolych] ich prawa i  obowiązki. 

3. Kommissya Policyi - Prawo uchwalone Dnia 17 czerwca Roku 1791. s. 44

"Treść ustawy była rezultatem kompromisu między obozem reform a stronnictwem szlacheckim, które wywalczyło sobie, że w ustawie zabroniono komisji: naruszać „przyrodzone i zabezpieczone ustawami Rzeczypospolitej prawa wolności i własności osobistej obywatelów i przychodniów”; zaciągać długi publiczne, ustanawiać podatki, opłaty.

Nowo powstała instytucja, na której czele stanął Marszałek Wielki Koronny - Jerzy Wandalin Mniszech, uzyskała prawo działania we wszystkich województwach i powiatach całego kraju. Jej kompetencje były niezwykle szerokie.

Do jej najważniejszych obowiązków należało zapewnienie spokoju i bezpieczeństwa publicznego oraz troska o dobro kraju i jego mieszkańców. Komisja była zobowiązana w sytuacji nagłych nieszczęśliwych przypadków do udzielenia niezbędnej pomocy, a na terenach dotkniętych klęską zorganizowania rządowej opieki. Sprawowała kontrolę nad wszystkimi urzędnikami policyjnymi w Rzeczypospolitej oraz powierzono jej opiekę nad finansami przeznaczonymi na cele policyjne. Miała kontrolować i wspomagać handel i rzemiosło, sprawować opiekę nad szpitalami, współpracować z Komisją Edukacji Narodowej w kształceniu lekarzy i aptekarzy oraz walczyć z żebractwem. Do jej obowiązków należało także sprawowanie kontroli nad gospodarką miast i kontrolowanie ich dochodów."

Druk zamykają Deklaracje z Dnia 27 Czerwca 1791 roku, oraz lista osób wybranych za Komissarzów Policyi z Senatu  oraz Stanu Rycerskiego dnia 28 czerwca 1791 roku. 

Oprawa twarda, wspł. brązowa skóra z tłoczeniem MIASTA NASZE KRÓLEWSKIE. Blok spójny, karty czyste. Stan bardzo dobry.

Ilość stron : 110, Format : 9.5 x 16 [cm] 

RZADKOŚĆ