Kławdij Wasiljewicz Lebiediew (1852-1916 Moskwa), Portret Maluty Skuratowa, 1892

akwarela, papier, 23,5 × 19 cm
sygn. i dat. l. d.: K. Lebiediew/1892

Prezentowana na aukcji praca jest szkicem do obrazu „Car Iwan Groźny proszący opata
Cyryla o błogosławieństwo” z roku 1898, znajdującego się w Narodowym Muzeum Sztuki
w Mińsku. Słowo „Cyryl” w tytule obrazu najprawdopodobniej nie odnosi się do imienia
opata, lecz Monasteru Świętego Cyryla Biełozierskiego, darzonego przez cara Iwana IV
szczególnymi względami. Według przekazów rodzice przyszłego cara, książę Wasyl III
i księżniczka Helena, przez długi czas odwiedzali klasztory, prosząc Boga o syna, którego to
doczekali się w 1530 r., po wizycie w tymże monasterze. Z wdzięczności za swoje narodziny
Iwan Groźny miał w przyszłości hojnie wspierać klasztor swoimi darami.
Obraz ilustruje wydarzenie uznawane za prawdziwe. Według historyków w 1565 r.
car miał przybyć do klasztoru i prosić opata o błogosławieństwo. Przedstawienie ukazuje
opata Cyryla wraz ze stojącymi za jego plecami mnichami oraz klęczącego przed nim cara
Iwana IV z członkami swej świty. Artysta przedstawił rozterkę opata odnośnie udzielenia
błogosławieństwa znanemu z okrucieństwa i nikczemności carowi. Na pierwszym planie
dominuje masywna sylwetka obserwującego scenę zaufanego cara Maluty Skuratowa.

Maluta Skuratow, właś. Grigorij Łukianowicz Skuratow-Bielski, jeden z dowódców
opryczników, gwardzistów cara, których celem było zastraszanie ludności, dławienie buntów,
przeprowadzanie masowych deportacji oraz zarządzanie ziemiami odebranymi bojarom.
Zyskał sławę w 1569 roku za swoją rolę w procesie i egzekucji księcia Włodzimierza Staric
kiego, jedynego kuzyna Iwana IV i potencjalnego pretendenta do tronu carstwa rosyjskiego.
Car powierzał mu krwawe egzekucje, jak również misje dyplomatyczne. Zginął w bitwie
ze Szwedami o twierdzę Weissenstein w 1573 roku, w której dowodził rosyjską armią.
Jedna z córek Maluty, Maria, została żoną cara Borysa Godunowa. Imię jego stało się
synonimem okrucieństwa i bezwzględnego posłuszeństwa. Po nim wszyscy kaci i mordercy
mieli otrzymywać ten przydomek.