[Górski Jerzy - Archiwum] Księżowola - gospodarstwo [1914-45]

Jerzy Łukasz Górski(1888-1965), od 1915 roku właściciel dóbr Księżowola, w powiecie grójeckim. Syn Wojciecha Górskiego (1849-1935) - założyciela(w 1877) znanej szkoły przy ul Hortensji w Warszawie (początkowo Szkoła Realna, następnie Gimnazjum im. Wojciecha Górskiego).

Bogate archiwum, w skład którego wchodzą:
- bilety wizytowe, różne wzory : cztery Jerzego Górskiego, jedna Jerzego Batys-Górskiego, trzy Haliny Górskiej z Wroczyńskich (żony Jerzego);
- koperta z czarnym rantem;
- 6 kopert z nadrukiem : Księżowola | Ziemia Grójecka | poczta i tel. Tarczyn | stacja kolejki Kopana;
- 22 arkusze papieru w kratkę z nadrukiem jak wyżej, i dodanym miejscem na datę” dn. … 19 … r.”;

- dokumentacja związana z hodowlą lisów srebrzystych:
a) Lista kryć w hodowli lisów, z 4 I 1939 wykonana przez Witolda Wróblewskiego;
b) nieopisana lista kryć lisów;
c) 2 odręczne pisma podpisane przez Witolda Wróblewskiego, który został wspólnikiem J. Górskiego i kierownikiem hodowli lisów w Księżowoli, jedno z 1 I 1939, drugie niedatowane, umowa na podzielenie się przychodem z przyszłych narodzin lisów;
d) umowa z Witoldem Wróblewskim, współwłaścicielem Hodowli Zwierząt Futerkowych „Falenica- Aleksandrów”(Witold Wróblewski, hodowca lisów był również współpracownikiem warszawskiego Zoo za czasów dyrekcji dr. Jana Żabińskiego. Miał duży udział w ukrywaniu tam Żydów. Również w Księżowoli ukrywani byli Żydzi, jak również broń dla warszawskiego getta. Yad Vashem posiada opis działalności Wróblewskiego w czasie wojny), na zakup pary lisów srebrzystych(brak daty, ewentualne terminy realizacji 06.1939 lub 09.1939);
e) trzy pary dokumenty stwierdzające zakup lisów z Hodowli Zwierząt Futerkowych „Falenica-Aleksandrów” wraz z osobnymi potwierdzeniami zarządcy/Sekwestru Sądowego Stanisława Wleklińskiego z okresu lipiec-listopad 1938. Dwa listy od Jerzego Górskiego(z 28 XI 1938 i późniejszy,bez daty) i dwa od Stanisława Wleklińskiego(z 17 i 20 maja 1939);
f) zestaw zawierający pismo na oficjalnym papierze Związku Hodowców Zwierząt Futerkowych w Polsce z 4 lutego 1939 roku, prawdopodobnie odpowiedź na zapytanie jak traktować zwierzęta zostawione im do opieki, a także umowę na taką opiekę podpisaną przez J. Górskiego i H. Raciborską, datowane 20 I 1939r. (z opłatami skarbowymi);
g) list z 10 lipca 1939 od Towarzystwa Międzynarodowych Targów i Aukcyj Futrzarskich w Wilnie o mających się odbyć V Międzynarodowych Targach Futrzarskich z nadmieniający o tym, że Związek Hodowców Zwierząt Futerkowych i korzysta z ich usług;
h) zaproszenie od Komitetu Organizacyjnego wydarzenia pod nazwą V Targi Północne w Wilnie z 11 lipca 1939 r., dla Jerzego Górskiego do wzięcia udziału w wystawie m.in. zwierząt futerkowych, która ma się odbyć w dniach 26-28 sierpnia 1939r.;
i) zaproszenie od Komitetu Organizacyjnego wydarzenia pod nazwą V Targi Północne w Wilnie z 11 lipca 1939 r., dla Haliny Górskiej do wzięcia udziału w wystawie m.in. zwierząt futerkowych i psów(które hodowała), która ma się odbyć w dniach 26-28 sierpnia 1939r.;

- różne umowy (lub ich odręczne kopie) z lat 1938-44:
a) dzierżawa sadów w Księżowoli z 15 lipca 1944;
b) dzierżawa drzew owocowych z 30 XII 1940 - pieczęć Steueramt i znaczek skarbowy G.G.;
c) dzierżawa drzew owocowych z 25 I 1939 - 3 znaczki opł. Stemplowej;
d) dzierżawa czereśni z 14 III 1939 - pieczęcie Urzędu Opłaty Stemplowej ;
e) zbiór jabłek z 29 IX 1938 - znaczki opłaty stemplowej i urzędu O.S.;

- liczne pisma urzędowe, listy, rachunki do Jerzego Górskiego, m.in. dotyczące majątku w Księżowoli, odręczne na papierach oficjalnych(firmowych,np.Hodowla Zbóż Ozimych i Ziemniaków Sukc. Aleksandra Janasza, Jerzy Jaroszyński - Warsztaty mechaniczne i spawalnia metali, Dr med. Edward Wilkoszewski choroby dzieci, Bronisław Gałczyński i Jan Slaski drzewka owocowe.., Grójecki Syndykat Rolniczy, Szkółki w Broniszowie, Zakłady ogrodnicze „Czyste” i „Szczęśliwice” Tadeusz Kubalski, Stefan Cielichowski Ogrodnik-Planista, urzędowych, np. Steueramt Grójec), prywatnych(na zwykłym papierze) z lat 1916-44, ok 73 sztuk;
- liczne potwierdzenia kasowe, wpłat/wypłat na różnych blankietach, czasem odręczne na zwykłym papierze, listy przewozowe PKP /WKD, rachunki(np. za rozmowy telefoniczne z 1944, firmy „BelPol”, Normalizacja Zakłady Drukarskie i Introligatorskie, Fabryka Wag Juliusz Sperling,Towarzystwo Przemysłu Chemiczno-Farmaceutycznego d. Magister Klawe S.A., K.Szulc i S-ka, E.Chrostowski w Warszawie,Biuro Techniczne i Fabryka pomp „Smok” Aleksander Paszewin, Dom Handlowy T. Fijałkowski, Fabryka Tkanin Metalowych i Ogrodzeń Drucianych M. i Sz. Drzewina, Inżynier Karol Ławacz), korespondencja z Rolniczym Związkiem Prasowym na temat współpracy, 2 rachunki na kubły na śmieci wraz z dołączonymi do nich rysunkami technicznymi „Biuro Techniczne Tow. Akc. Konrad Jarnuszkiewicz i S w Warszawie” z zastrzeżeniem prawa własności tychże. W sumie kilkadziesiąt sztuk, z okresu ok. 1938-44;

- Protokoły zarekwirowania materiałów i spis zniszczeń z początkowego okresu I wojny światowej z kopiami, w języku rosyjskim, itp.;

- 4 z 8 stron świadectwa szkolnego z K.K. Hochschule für Bodenkultur in Wien z 1909 roku Jerzego(Georga) Górskiego, odręczne świadectwo szkolne Witolda Pawła Górskiego z 1903 roku, ze szkoły, po rosyjsku;

- spisy bydła za lata 1916, 1917, 1918 - polsko-niemieckie, z pismem wystawionym 20.09.1916 przez Deutscher Kreischef Grojec - mandat/opłata? ;
- Blattsammlung Ernteverwertung 1917/18 - wykaz gruntów z ich przeznaczeniem, z dołożonym odpisem „wykaz ziemiopłodów większej własności z 29.10.1917, a także formularz Erntestatistik/Statystyka Zbiorów z 6 lipca 1918 roku(podniszczone brzegi);
- Delaracja „A” dla producentów z1919 roku - rozliczenie zbiorów, m.in. wykaz ile przeznaczono na kontyngenty, czy przymusową odstawę do państwowych magazynów;
- druki Krajowego Wydziału Zbożowego dla Jenerałgub, Warszawskiego nr 13558 z 12 III 1918- pokwitowanie odbioru worków i 13573 na kolejne 2 worki z 18 III 1918;
- mapa WIG z 1922 arkusz G34. Mszczonów(podniszczona z przedarciem na złożeniu);
- pisma urzędowe - Zaświadczenie ze Starostwa Grójeckiego z 10 I 1921 potwierdzające, że Jerzy Górski jest właścicielem Księżowoli, oraz prośba o wykaz ile i jakiego typu ziemi jest w majątku, - wydane przez Urząd Gminy Konie 26 I 1918;
- odpis/brudnopis(maszynopis z naniesionymi ołówkiem poprawkami) - o utworzeniu spółki pomiędzy Jerzym Górskim a Witoldem Wróblewskim(brak daty 1938/39?);
- odręczny wykaz zbioru owoców w Księżowoli w roku 1916;
-  list Jerzego Górskiego z 1915 roku do siostry Cecylii, właścicielki Kopanej.

- 6 zeszytów i kopiałów ołówkowych w formatach od 22x17,5 do 20x 14,5 cm, z lat ok 1930-maja 44, dotyczących funkcjonowania majątku Księżowola (w tym pracowników):
a) gruby zeszyt zapisany drobnym pismem prawie w całości, z kolejnych miesięcy(w zależności od potrzeb, komu był potrzebne dane)- szczegółowe wykazy/podliczenia przygotowane do wykorzystania do celów: biur rachunkowych, urzędu statystycznego i ubezpieczalni społecznej, ubezpieczyciela od ognia, ze stanem majątku, konta, obrotów, posiadanych zwierząt(bydło, trzoda, owce), zasiewów, produkcji poszczególnych produktów, zatrudnienia, strat(spalenie 12 IX 1939), adresy odbiorców przesyłek świątecznych 1938/39, pismo z Urzędu Gminy w Pniewach z 1940 - z zapytaniem o motor i zakres jego pracy;
b) kopiał ołówkowy z kopiami listów z okresu 10 X 1942, do 14 I 1945 do Rusiłowicza, S. Markowskiego, Pawlika, W. Grabowskiego, Kolisko,rozliczenia z W. Wróblewskim, i innych, dotyczące działalności, dyspozycje;
c) gruby zeszyt dotyczący rozliczeń i pracowników(imienne), pokwitowania, notatki o kradzieżach;
d) kopiał ołówkowy za okres 2 VII 1941-20 IX 1942, kopie korespondencji dotyczących działalności Księżowoli (część jak w punkcie b), dyspozycje, pisma do biura rachunkowego w Grójcu;
e) gruby zeszyt za okres 1927-44 - wykaz działań i pracowników, którzy je wykonywali, podliczenia produkcji, kosztów/nakładów, pokwitowania, rachunki;

f) zeszyt - podpisany Rogowscy od 18 XI 1944 - 15 I 1945 - wykaz codziennych zadań wykonanych przez pracowników;

- odręczna mapa majątku Księżowola,w narożniku majątek Kopania (też Górskich?);

- niemieckie (też w języku polskim) dokumenty urzędowe i dokumentacja z okresu wojny z okresu 16.9.1939, do 5 stycznia 1945:
a) potwierdzenie zdania 3 radioodbiorników 16.09.1939 , od Zarządu Miejskiego w Grójcu;
b) zaświadczenie dla okaziciela, że jest wartownikiem/strażakiem, z Zarządu Gminy w Pniewach z 1.IX. 1942;
c) jednorazowe zezwolenie policyjne - Polizische Einzel-Erlaubnis z 12.12.1943;
d) Bescheinigung z 3 II 1943, o oddelegowaniu pracownika z Księżowoli Walentego Kuleszki, z prośbą by mu nie przeszkadzać w drodze wo Podzamcza i z powrotem;
e) Bescheinigung z 2.12.1944 - potwierdzenie spłaty pożyczki w ratach;
f) książeczka Składu Cukrowni „Józefów” - dotycząca przyjęcia buraków od Jerzego Górskiego z maj. Księżowola , 9 wpisów i podsumowanie;
g) Pismo od Grójeckiego Syndykatu Rolniczego z 18.III.1941 o nowym wpisie do rejestru, z prośbą o stosowne zaktualizowanie książeczki udziałowej;
h) 2 dokumenty dotyczące kontyngentów dla okupantów wystawione przez Der Kreishauptmann Abt. Ernährung u. Landwirtschaft z 19 VI 1943 i 28 VII 1943.; jeden poświadczenie odbioru (Abnahmebescheiningung) z 5 VIII 1944 od Generalgouvernement der Gouverneur des Distrikts Warschau;
i) 12 dokumentów i pokwitowań dotyczących krów, cieląt i mleka z okresu 1943-44;
j) pismo do Der KreisHauptmann Amt für Ernährung u. Landwirtschaft w sprawie kontyngentu mleka, otrzymano mniej niż wynosił obowiązek dostaw, więc jest ostrzeżenie przed karą w wysokości 10 zł za każdy brakujący litr (3433, zrealizowano 7754 z 11187 litrów),z 4 maja 1944.
k) poświadczenia dostaw kartofli -4x, dyspozycja wydania 2 ton kartofli, 2 odręczne listy i spisy, zamówienie(druk „magazyn przyjmie”) na wiśnie od Feliks pawłowski Sp. z o.o. Zakłady Wytwórcze Marmelady...;
l) pismo od Powiatowej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Grójcu z 26 II 1943 - z informacją o możliwości zamówienia ziemniaków na sadzenie, verso notatki z 1944 roku ze stanem krów;
m) 4 strony odręcznych spisów dotyczących krów i dostaw za punkty;
n) okólnik starostwa o kontyngencie drobiu wyznaczonym dla Księżowoli, z 25 IX 1943; obowiązek dostarczenia 32 kur i 5 gęsi do Tarczyna(zapłata będzie w cukrze);
o) 15 arkuszy, kopia listu J. Górskiego, do Amt für Ernährung u. Landwirtschaft w Górjcu, w sprawie przekazywania owoców, z dołączonymi druczkami z potwierdzeniami dostaw, w odpowiedzi Urząd prosi o stawiennictwo z dokumentacją (list z 5 I 1945);
p) kopiał ołówkowy w formacie A4, z kopiami notatek, listów w sprawie kontyngentów, rekwizycji, stanu bydła, produkcji;
q) cienki zeszyt A4 z wykazem pracowników i gratyfikacjami/pensjami, za okres IV - X 1944;
r) 3 pokwitowania z Handelszentrale Dietrich Dirksen Niederlassung Grójec z lat 1941-42;
s) 4 arkusze listy ze zgłoszeniem nowych pracowników, lista pracowników z adresami wydana/zatwierdzona przez Arbeitsamt Skierniewice, notatka „do zameldowania”(osób);
t) nakaz płatniczy z Urzędu Skarbowego z 14 III 1944;
u) list z Ladwirtschaftliche Hauptbuchstelle … w sprawie obowiązku prowadzenia księgowości i prośbą o uregulowanie opłat zaległych;
w) list z Rejonowej Spółdzielni Rolniczo-Handlowej w Tarczynie z prośbą o wzięcie udziału w remanencie klepu, z 29 XII 1944;
v) kopia orzeczenia Sądu Polubownego z 8 listopada 1943;

- obszerna dokumentacja ubezpieczeniowa z lat 1916-1944 dla dóbr Księżowola, od pożaru, gradobicia, rolne:
a) 3 polisy dla gospodarstwa J. Górskiego w Księżowoli od Warszawskiego Towarzystwa Wzajemnego Ubezpieczenia „Snop” (dopiski albo „ruchomości rolnych” w tytule, albo „od ognia” na pieczątce), z lat 1916, 1917 i 1919(ostatnia z 4str. Wkładką „Warunki polisowe Towarzystwa wzajemnego ubezpieczenia od ognia „Snop” ”);
b) list (z niewypełnionym kuponem zwrotnym) od Tow, Wzaj. Ubezp. Od ognia „Snop” o kończącej się umowie i z prośbą o odpowiedź jeśli/do kiedy ma zostać przedłużona(kupon zwrotny) z 1925 roku;
c) Ołówkowe notatki (załączniki I i II) z wykazem dobytku, nieruchomości i zwierzęta;
d) Urzędowe pokwitowanie wpłaty z pieczęcią Der Vervaltungschef bei dem Generalgouvernement Warschau z 7 marca 1918;
e) dwa wypełnione druki „Wykaz Ubezpieczeniowy” , jeden dla Wojciecha, drugi dla Jerzego Górskiego z 7 i 28 lutego 1919 r., wniosek o ubezpieczenie w obowiązkowej sumie, a następnie rozszerzenie umowy o nowe obiekty i zmiana właściciela;
f) Polisa od Ubezpieczenia Wzajemne budowli od ognia z XI 1919 roku (w logo i na pieczątce nazwa jeszcze z dopiskiem w Król.[estwie] Polskiem);
g) dowód Ubezpieczeniowy z Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń Wzajemnych z 1929 roku(u góry dopisek z 1931 z aktualizacją kwoty), w środku mapka majątku(plan sytuacyjny) i wykaz ubezpieczanych obiektów(w 1931 dołożono arkusz z nowymi obiektami);
h) koperta firmowa z P.K.O.(wzór z 1936r.) zaadresowana na J.Ł. Górskiego;
i) Ubezpieczenie od ognia-rolne druk wystawiło Towarzystwo Ubezpieczeń „Polonia” (na górze czerwony nadruk „Grupa Rolna”., z 27 sierpnia 1938;
j) jedna Polisa „A” roczna i trzy Polisy „A” 6-letnie od Generali-Port-Polonia Zjednoczenie Towarzystwa Ubezpieczeń Spółka Akcyjna , ubezpieczenia ziemiopłodów od gradobicia z lat 1940, 1942,1943,1944. Wszystkie polisy spięte zszywaczem z formularzem/wyceną opracowaną przez ajenta oraz regulaminem(roczna ma Ogólne warunki ubezpieczenia od gradobicia, pozostałe mają dodatkowo arkusz ze Szczególnymi warunkami ubezpieczenia ziemiopłodów od gradobicia).
k) Polisy Rolne na ubezpieczenie od Ognia wystawione przez Generali-Port-Polonia Zjednoczenie Towarzystwa Ubezpieczeń Spółka Akcyjna - 2 bibułkowe kopie przez strony z kalką, z 1941 roku(różne polisy, przedłużenia umów z 1940r.); 2 polisy z w.w. bibułkowymi kopiami, z roku 1942(przedłużenie umów z 1940), obie z dodatkowo dołożonymi arkuszami Warunki szczególne dla ubezpieczeń ruchomości i nieruchomości rolnych, oraz Ogólne warunki ubezpieczenia od ognia dla b. zaboru rosyjskiego), jedna z nich ma list od ubezpieczyciela o otrzymaniu/przeksięgowaniu wpłaty oraz Dodatek do wniosku złożonego dn. 18 IX 1940 (odnośnie młócenia z wykorzystaniem lokomobilu - jedna z umów z dodatkowym opisem na kopii „z prawem młocki lokomobilą tylko w polu!”); polisa z 1943 roku z dodatkowo dołożonymi arkuszami Warunki szczególne dla ubezpieczeń ruchomości i nieruchomości rolnych, oraz Ogólne warunki ubezpieczenia od ognia dla b. zaboru rosyjskiego, a także repartycja na pokrycie pośrednich szkód wojennych;
l) 4 polisy na ubezpieczenie od ognia wystawione przez Generali-Port-Polonia Zjednoczenie Towarzystwa Ubezpieczeń Spółka Akcyjna, z lat 1941, 1942, 1943 i 1944, wszystkie mają wszyte z dodatkowo dołożonymi arkuszami Warunki szczególne dla ubezpieczeń ruchomości i nieruchomości rolnych, oraz Ogólne warunki ubezpieczenia od ognia dla okręgu warszawskiego, jedna z umów z dołączonym listem od ubezpieczyciela o zaliczeniu wpłaty na poczet polisy, dwie ostatnie umowy z dodatkowym drukiem „Repartycja na pokrycie pośrednich szkód wojennych”;
m) 3 polisy zbiorowe na ubezpieczenie od ognia wystawione przez Generali-Port-Polonia Zjednoczenie Towarzystwa Ubezpieczeń Spółka Akcyjna,(z pieczątkami „Grupa Rolna”) z 1 IX 1943 i dwie różne z 16 IX 1943 (przedłużenia umów z 1940r), z dodatkowo dołożonymi arkuszami Warunki szczególne dla ubezpieczeń ruchomości i nieruchomości rolnych, oraz Ogólne warunki ubezpieczenia od ognia dla b. zaboru rosyjskiego, Repartycja na pokrycie pośrednich szkód wojennych, w dwóch jest jeszcze Dodatek do wniosku złożonego dn. 18 IX 1940(odnośnie młócenia z wykorzystaniem lokomobilu);
n) 2 Dowody Ubezpieczeniowe nr 1 i 3 z 1941 i 1942 roku, wystawione przez Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych, Dział Przymusowych Ubezpieczeń budowli od ognia;
o) zobowiązania ratowe z 1944 roku - do opłacenia składem na ubezpieczenie od gradobicia w Generali-Port-Polonia;

- stara oprawa/karton na dokumenty Accord

Stan: pisma często z zagnieceniami, czasem większe formaty mogą być z drobnymi naddarciami/ pęknięciami, raczej na marginesach, zabrudzenia, plamki.